Podatki pośrednie – podstawowe informacje
Zasadniczo, w teorii opodatkowania wyróżnia się dwa najważniejsze rodzaje obciążeń fiskalnych: bezpośrednie (w tym przede wszystkim podatki dochodowe od osób fizycznych i prawnych) oraz podatki pośrednie (VAT i akcyza). Czym charakteryzuje się ta druga grupa?
Rodzaje podatków pośrednich
Jak już wspomniano, w Polsce wyróżnia się dwa rodzaje podatków pośrednich. Są one następujące:
- podatek od towarów i usług (VAT, z ang. Value Added Tax, czyli podatek od wartości dodanej)
- akcyza.
VAT obejmuje takie typy operacji gospodarczych, jak między innymi: dostawa towarów, świadczenie usług na terenie Polski, innych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz eksport poza teren UE. Taki stan rzeczy oznacza zatem, że do opodatkowania VAT dochodzi zawsze wtedy, gdy np. sklep sprzedaje produkty klientowi detalicznemu (kwota podatku zapłaconego przez konsumenta znajduje się na paragonie lub fakturze). Obecnie obowiązujące stawki podatku VAT to: 22% (stawka podstawowa), 7% oraz 5%, aczkolwiek od dziesięciu lat stosuje się stawki ustawowo podwyższone, czyli odpowiednio: 23%, 8% oraz 5%.
Z kolei akcyza jest doliczana do ostatecznej ceny takich grup produktowych, jak na przykład:
- perfumy,
- wyroby alkoholowe (w przypadku niektórych rodzajów alkoholi akcyza stanowi nawet kilkadziesiąt procent ostatecznej ceny produktu. Tak wysoki poziom podatku akcyzowego ma za zadanie zniechęcić konsumentów od korzystania z niezdrowych używek),
- wyroby tytoniowe,
- paliwo.
Rola podatków pośrednich w nowoczesnym systemie gospodarczym
Podatki pośrednie to istotna część dochodów państwa. Na przykład, w 2019 roku wynosiły one ok. 252 miliardy PLN w stosunku do całości dochodów budżetowych wynoszących ok. 400 miliardów PLN. Zasadniczo, tej grupie obciążeń fiskalnych przypisuje się dużą rolę we współczesnym życiu gospodarczym:
- regulacja cyklu koniunkturalnego gospodarki (ponieważ podatki te są doliczane „natychmiastowo” do cen produktów, zmiana stawek procentowych może w krótkim czasie wspomagać pobudzanie lub schładzanie gospodarki kraju zgodnie z zamierzeniami rządu),
- ograniczenie konsumpcji wybranych towarów (np. akcyza, która dotyczy m.in. alkoholu i tytoniu, jest często z tego powodu nazywany tzw. podatkiem od grzechu),
- stosunkowo łatwa ściągalność (poza pewnymi branżami) sprawia, że koszt obsługi przez aparat państwowy jest stosunkowo niski w porównaniu z całkowitymi wpływami do budżetu.